Η κορινθιακή σταφίδα
Η κορινθιακή σταφίδα είναι το κυριότερο και μάλλον πιο επικερδές προϊόν της Ηλείας, η οποία καλλιεργείται κυρίως στους δήμους Λετρίνων, Ελίσης, Ήλιδας και Μυρτουντίων , στους δήμους Ωλένης και Πηνείας που βρίσκονται σε χαμηλό υψόμετρο και καθόλου στη Φολόη και στη Λαμπεία (Δίβρη), γιατί εκεί, λόγω του ψυχρού κλίματος δεν ευδοκιμεί. Σε μερικά μέρη όμως καλλιεργείται και η ξανθιά σταφίδα (η οποία στην Ηλεία ονομάζεται «τσιμπίμπω»). Λόγω της επικερδούς και προσοδοφόρου καλλιέργειας της σταφιδαμπέλου, από την οποία προέρχεται η σταφίδα, εκχερσώθηκαν θαμνώδη δάση, ελαιώνες ξεριζώθηκαν και μετατράπηκαν σε σταφιδώνες, η καλλιέργεια του βαμβακιού που κάποτε, ακόμα και στην αρχαιότητα, άνθιζε στην Ηλεία, έπαψε να υπάρχει, όπως σχεδόν σταμάτησαν και οι φυτείες καπνού ενώ οι καλλιέργεια των σιτηρών στις πεδιάδες ελαττώθηκε και περιορίσθηκαν και άλλες ασχολίες των κατοίκων, αφού η προσοχή όλων είχε στραφεί κατά κύριο λόγο στη σταφίδα.
Συγκοινωνία
Η συγκοινωνία στην Ηλεία είναι αρκετά αναπτυγμένη αφού λειτουργούν σιδηροδρομικές γραμμές οι οποίες συνδέουν πολλές περιοχές, όπως η σιδηροδρομική γραμμή Αθήνας-Πάτρας-Πύργου-Κυπαρισσίας-Καλαμών, η γραμμή Καβάσιλα-Βαρθολομιό-Κυλλήνης κ.α. Επίσης τη συγκοινωνία διευκολύνει η ύπαρξη διάφορων δρόμων οι οποίοι εξυπηρετούν την μετακίνηση των οχημάτων, τόσο μεταξύ των μεγαλύτερων πόλεων (Πάτρα, Αμαλιάδα κλπ.), όσο και μεταξύ των μικρότερων οικισμών. Ένας από τους δρόμους αυτούς είναι και ο δρόμους Πύργου-Κολιρίου.
ΔΙΟΙΚΗΣΗ
Στον Πύργο λειτουργεί Αστυνομικό κέντρο, αστυνομικά τμήματα στην Αμαλιάδα και τα Λεχαινά και αστυνομικοί σταθμοί σε Γαστούνη, Μανωλάδα, Λατζόι, Κρεκούκι, Δίβρη, Δελήμπαλη, Λάλα, Κολίρι, Κατάκολο και Βαρθολομιό.
ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ:
Η επαρχία της Ηλείας την περίοδο της Βενετοκρατίας 1687-1715 είχε 16.847 κατοίκους (επίσης τότε είχε 171 κατοικούμενους συνοικισμούς, 44 εξαφανισμένους συνοικισμούς, 16 Μονές και έκταση 2.785.184 στρεμμάτων και ονομαζόταν επαρχία Γαστούνης), ενώ το 1816 πλήρωνε κατά τον Πουκεβίλ χαράτσια, το διαμέρισμα της Γαστούνης 4443, το διαμέρισμα του Πύργου 632, επειδή απαλλάσσονταν από το χαράτσι οι γυναίκες, οι τυφλοί, τα παιδιά κάτω των 10 ετών, οι μοναχοί και Ιερείς, οι γέροντες και οι Τούρκοι. Υπολογίζεται ότι οι κάτοικοι ήταν τότε και μαζί με τους Τούρκους περίπου 14.000. Είναι αμφίβολο αν μετά τον ιερό αγώνα ο πληθυσμός της Ηλείας έφθανε τους 7000 κατοίκους. Το 1851 είχε 35.143 κατοίκους, το 1889 είχε 78.394, το 1907 είχε 103.810 και τέλος κατά την απογραφή του 1920 είχε 109.091 κατοίκους. Μέσα σε διάστημα 100 ετών λοιπόν ο πληθυσμός μιας επαρχίας από 7.000 αυξήθηκε σε 109.091 κατοίκους.
Στην Ηλεία δεν κατοικούσαν ούτε αλλόθρησκοι ούτε αλλόγλωσσοι ούτε αλλόφυλοι (πλην ελαχίστων), αλλά και αλβανόφωνα (εκ του αλβανικού εποικισμού του 14ου αιώνα μ.χ.) χωριά στην Ηλεία είναι μόνο τέσσερα.
ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΑΙΡΕΣΗ
Η Ηλεία υπό της Βασιλείας του Όθωνα (1840) διαιρούνταν σε οκτώ δήμους. Τον Δήμο Λετρίνων, που πήρε το όνομά του από τη αρχαία πόλη των Λετρίνων, τον αποτελούσαν η πρωτεύουσα Πύργος και οι κωμοπόλεις και 31 χωρία, μεταξύ αυτών και το Κολίρι.
Κεφάλαιο τρίτο, Σελίδες: 33,34.
Η ΗΛΕΙΑ ΑΠΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΠΟΨΗΣ
ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΕΡΕΙΠΙΑ ΑΡΧΑΙΩΝ ΠΟΛΕΩΝ ΠΑΝΩ ΑΠΟ ΤΗ ΒΑΡΒΑΣΑΙΝΑ ΚΑΙ ΤΟ ΛΑΜΠΕΤΙ
Στην κορυφή του βουνού του προς τα Β.Δ. της Βαρβάσαινας και προς Β.Α. του Κολιρίου βρίσκονται τα ερείπια του μικρού χριστιανικού ναού του Προφήτη Ηλία, και από αυτόν όλο το ψηλό βουνό ονομάζεται “Άγιος Ηλίας”. Από το βουνό αυτό, που αποτελεί το υψηλότερο σημείου του Δήμου Λετρίνων, 334 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, η θέα είναι θαυμάσια προς την πεδιάδα του Πύργου, προς τους λόφους του Κατακόλου και της Σκαφιδιάς, προς τα βουνά της Ωλένης και Ολυμπίας, προς την Φολόη και τον Ερύμανθο, προς τους λόφους της Αγουλινίτσας και το Λύκαιον, προς τις διακλαδώσεις του Αλφειού προς τη Γορτυνία, προς τη θάλασσα και γενικά προς όλες τις κατευθύνσεις.
Πολύ κοντά στο ναό βρίσκονται διασκορπισμένα τα θεμέλια ενός αρχαίου οικοδομήματος, που εκτείνεται από Α. προς Δ., μήκους 8 μέτρων και πλάτους 5, ίσως ναού, και τριγύρω πλήθος πήλινων ερειπίων και άλλα σημάδια αρχαίας πόλης.
Αλλά και προς Δ. του Προφήτη Ηλία συνδέονται μαζί του σαν συνεχής σειρά χαμηλότεροι λόφοι, στην οποία, στην περιοχή που τώρα βρίσκονται τα λιοστάσια του Διπλάρη, στα περίχωρα είναι σκεπασμένα ίχνη αρχαίων κατοικιών, βρίσκονται δε πολύ συχνά αγγεία, πήλινα αφιερώματα, σφονδύλια από κεχριμπάρι κλπ.
Ν.Δ. και σε απόσταση μιας ώρας από τον Πρ. Ηλία και 15 λεπτά της ώρας προς Β.Α. του Λαμπετίου, υψώνεται βουνό σαν συνέχεια του Προφήτη Ηλία, που χωρίζεται με μονοπάτι από αυτόν και τώρα ονομάζεται Παλαιοχώρι. Στην περιοχή αυτή λοιπόν υπάρχουν ενδείξεις αρχαίοι οικισμοί και σημαντικές πόλεις, ενώ η περίοπτη αυτή θέση αποδεικνύει το ότι οι αρχαίοι Έλληνες επέλεγαν τα καλύτερα μέρη για να κατοικίσουν.
Το έδαφος, τέλος, όλης της οροσειράς του Προφήτη Ηλία, λόγω των πολλών οστράκων που βρίσκονται στην κορυφή, φαίνεται ότι καλυπτόταν από θάλασσα, ενώ το κροκαλογενές έδαφος στους πρόποδες προς το Κολίλι δείχνει ότι καλυπτόταν από ποτάμι.
Κανένας αρχαιολόγος δεν αναφέρει και δεν φαίνεται να έχει επισκεφθεί τις περιοχές αυτές, και δεν είναι εύκολο να γνωρίζουμε ποιες αρχαίες πόλεις βρίσκονταν εκεί, υποθέτουμε όμως ότι ίσως πρόκειται για την πόλη Κικύσιο με τα ερείπιά της, τη μεγαλύτερη από τις Πισαϊκές πόλεις. Υπάρχει η εκδοχή ότι η πηγή που βρισκόταν κοντά στο Κικύσιο είναι αυτή που βρίσκεται κοντά στους Αγίους Θεοδώρους ή προς τα βόρεια του Προφήτη Ηλία. Ο ίδιος ο Γ. Παπανδρέου πιθανολογεί ότι θα μπορούσε αυτή η περιοχή να ήταν το Κικύσιον, μία από τις 8 πόλεις της αρχαίας Πισάτιδος. (Λετρίνοι Δυσπόντιο, Σαλμώνη, Αλύσυον, Ηράκλεια, Κικύσιον, Αρπιννα και Μάργανα). Αυτό δείχνει ότι η περιοχή στους αρχαίους χρόνους (περίπου τον 6ο π.χ. αιώνα) κατοικούνταν.
Κεφάλαιο τέταρτο, σελίδες 117, 118, 119, 120.
ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΣΤΗΝ ΗΛΕΙΑ
Δεν γνωρίζουμε πότε πρωτοεμφανίστηκε και διαδόθηκε ο χριστιανισμός στην Ηλεία. Το πρώτο χριστιανικό μνημείο ανακαλύφθηκε στις ανασκαφές στην Ολυμπία, στις οποίες βρέθηκε χριστιανικός ναός.
Στα πρακτικά της Α οικουμενικής συνόδου της Νικαίας φαίνεται να υπογράφει και κάποιος (επίσκοπος;) Διονύσιος από την Αχαΐα (Ελλάδος) από την Ήλιδα, πράγμα που δείχνει ότι τον 4ο αιώνα μ.Χ. υπήρχε σημαντικός χριστιανικός πληθυσμός στην Ηλεία.
ΕΠΙΣΚΟΠΗ ΩΛΕΝΗΣ
Κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας στην Ηλεία συναντάμε την επισκοπή Ωλένης, οι οποία είχε ιδρυθεί από τους βυζαντινούς χρόνους. Δεν γνωρίζουμε πότε ακριβώς ιδρύθηκε, πήρε όμως την ονομασία της από την ονομαστή, κατά τους μεσαιωνικούς χρόνους, πόλη Ωλένη.
Όπως είναι γνωστό η Πελοπόννησος μέχρι την εποχή του Λέοντος του Ισαύρου (περί τα 720 μ.Χ.) υπαγόταν εκκλησιαστικά στον (ορθόδοξο ακόμη τότε) Πάπα της Ρώμης, και στη συνέχεια τάχθηκε στον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως.
Η επισκοπή Ωλένης υπαγόταν στον Μητροπολίτη Πατρών (των παλαιών Πατρών, όπως λεγόταν) ο Επίσκοπος Ωλένης και υπέρτιμος πάσης Ίλιδος, όπως τιτλοφορούταν, είχε έδρα αρχικά την Ωλένη και επί Τουρκοκρατίας είχε έδρα την πρωτεύουσα της Ηλείας, δηλαδή τη Γαστούνη. Αλλά στα πρακτικά των Πατριαρχείων και αυτή η επαρχία Ηλείας ονομαζόταν επαρχία Ωλένης και όχι επαρχία Ηλείας ή Γαστούνης όπως ονομαζόταν στην πολιτική, ενώ το 1777 πλήρωνε εισφορά στο Πατριαρχείο Κωνσταντινούπολης 100 άσπρα, το 1787 όταν ήταν προσωρινή αρχιεπισκοπή και υπαγόταν στο μητροπολίτη Πατρών για οικονομία και κέρδος του μητροπολίτη.
Γνωστοί επίσκοποι Ωλένης είναι ο ταπεινός επίσκοπος Σισώης του 1564, ο Θεοφάνης του 1617, ο εκ Σωποτού των Καλαβρύτων Ιωαννίκιος Νείρος του 1702, ο Άνθιμος του 1709, ο Γρηγόριος του 1720, ο Ιωσήφ του 1733 και ο Φιλάρετος του 1804, ο οποίος πήγε στην Τρίπολη το 1821 με τους υπόλοιπους προκρίτους της Πελοποννήσου και καθαιρέθηκε από τους Τούρκων και πέθανε στη φυλακή (βλ. εκκλησιαστικά).
Κεφάλαιο έκτο, σελίδες 182, 183.
